خیالِ دست

غزلی از مولانا را برای دوست استرالیایی ۷۴ ساله به انگلیسی دست‌وپاشکسته‌ای ترجمه کرده بودم و داشتم برایش می‌گفتم که چرا «رشک» را به zealousy برگردانده‌ام.* توضیح دادم که احتمالاً به این راحتی معنای رشک را متوجه نمی‌شود، چون رشک بردن، چیزی میان حسادت ورزیدن و غیرت ورزیدن است، و تا جایی که سواد انگلیسی‌ام راه می‌برد، معادلی برای «غیرت» در انگلیسی نداریم. گفت اتفاقاً حسادت (jealousy) در انگلیسی قدیمی معنای غیرت می‌دهد. ترجمه‌ی کتاب مقدس را مثال زد، آنجایی که الیاس به خدا می‌گوید:

I have been very jealous for the LORD (1 Kings, 19:10)

و گفت که مندلسون قطعه‌ای نوشته برای این قسمت از کتاب مقدس و توصیه کرد که گوشش کنم.

رفتم کمی جستجو کردم و انگار کاربرد jealous به معنای غیور جاهای دیگر کتاب مقدس هم تکرار شده. مثلاً:

You shall not bow down to them or serve them, for I the LORD your God am a jealous God (Exodus 20:5) **

بلافاصله یادم افتاد به کتاب The God Delusion ریچارد داوکینز. فصل دوم کتاب این‌طور شروع می‌شود: «خدای عهد عتیق شاید ناخوشایندترین شخصیت همه‌ی قصه‌ها باشد.» بلافاصله بعد از این جمله انواع و اقسام صفات بد را برای خدای عهد عتیق ذکر می‌کند، و اوّلین صفت؟ بله:

 jealous and proud of it (p. 31)

این‌هایی که نوشته‌ام چه ربطی به هم دارند؟ احتمالاً هیچ ربطی.

* در این بیت:
در هوس خیال او همچو خیال گشته‌ام
وز سر رشک نام او نام رخ قمر برم

** همه‌ی ترجمه‌های انگلیسی کتاب مقدس از نسخه‌ی استاندارد انگلیسی است.